Sprzęt wykorzystywany w jaskiniach możemy podzielić na osobisty i zespołowy.

Historia speleologii:

Pierwszego zjazdu na linie w jaskini dokonał w roku 1743 Johannes Nagel, austriacki fizyk zatrudniony na dworze wiedeńskim. W jaskini Pivka zjechał około 45 metrów studnią wstępną.

Alfred Martel – uznawany za ojca speleologii, wprowadzał kolejno elementy wyposażenia grotołazów, od kasku, poprzez wytwornicę, itd.

Polska w XIX wieku:

  • Seweryn Goszczyński w 1836 roku odbył szereg wycieczek w Tatry, penetracja jaskini Wodna pod Pisaną. Pierwotnie zwiedzał jaskinię ze świecą, później przy pomocy latarni.
  • Ludwik Zejszner w 1846 roku wyjaśniał że jaskinia Wodna pod Pisaną jest przepływem podziemnym potoku a nie źródłem Dunajca. Przytoczył też relacje juhasów odnośnie zdechłego psa który rzekomo przepłynął z jednego ze Stawów Gąsienicowych do Kasprowej Niżnej.
  • Boguś Zygmunt Stenczyński narysował otwór Wodnej pod Pisaną, wstępne partie Dziury, prawdopodobnie odwiedził jaskinię Mylną.
  • 1870 rok przewodnik opisujący kilka jaskiń tatrzańskich (Awen w Ratuszu).
  • 1875 rok polskie badania jaskiń na Syberii w Sajanach (Jan Czerski badał szczątki kostne w namulisku jaskiń).
  • 1845 rok – jaskinia Studnisko – pierwszy zjazd do dna studni wstępnej dokonany przez strzelca Wilkoszewskiego.
  • 1849 rok – Adolf Schmidl – system przepływu rzeki Pivka.
  • Stanisław August Poniatowski 1777 rok, zwiedzał jaskinię Ciemną.
  • 1878 rok – Artur Gruszeczki wydanie podręcznika jaskiniowego „O Jaskiniach na przestrzeni od Karpat po Bałtyk”.
  •  

Rekordy głębokości w jaskiniach Polski:

  • 53m – Kasprowa Średnia, S. T. Zwolińscy z Malickimi, Szczepański i Olbrychtowicz.
  • -78m, Jaskinia Miętusia do Syfonu Zwolińskich. S Zwoliński, W. Gorycki.
  • -106m, Jaskinia Miętusia na krawędź Ślepego Komina (S. Zwoliński i W. Gorycki).
  • -130m, Jaskinia Miętusia do Błotnych Zamków (K. Paluch opuszczony i wyciągnięty przez Zwolińskich).

W 1932 roku wyprodukowano pierwszą „małpę”, jednak przez większy czas królowały wyciągi. Fernand Petzl wprowadził dopiero pierwsze przyrządy jaskiniowe oraz maszty.

Stefan i Tadeusz Zwolińscy – ich działalność zaczyna się od końca lat 20-tych. Kasprowa Średnia, przy pomocy drabin sznurowych, ale również karabinków, liny, itp.
Najczęściej posługiwali się wynajętymi pracownikami. Od 1933 roku styl działania zmienił się – zaczęli szturmować syfony (J. Miętusia, Bystra), zawaliska (J. Zimna).
W swojej działalności posługiwali się gumowymi spodniami (pontoniera), ładunkami wybuchowymi, itd.
Okres międzywojenny – Kasprowa Średnia i Niżnia, Lodowa w Ciemniaku, Mylna, Zimna. W 1938 roku przepłynęli przez syfon w Zimnej, docierając do Syfonu Ogazy.

1948-52 okres formowania się ruchu jaskiniowego w Polsce, przy ciągle trwającej działalności Zwolińskich (w Jaskini Magurskiej czy J. Zimnej). W międzyczasie w 1950 roku w Krakowie powstał Klub Grotołazów uformowany wokół K. Kowalskiego (K. Kowalski, R. Gradziński, M. Kuczyński, S. Siarzewski).

Duże skupienie wokół działalności w Jaskini Miętusiej:

  • – 136m, dno Ślepego Komina (Klub Grotołazów)
  • – 162m, Wielkie Kominy (Klub Grotołazów)
  • – 213m, Wielkie Kominy do syfonu (Klub Grotołazów)
  • – 221m, Wielkie Kominy nurkowanie w syfonie do głębokości 8m (Klub Grotołazów)

Do działalności używano przede wszystkim drabinki sznurowe, mimo że znany był już węzeł prusika.

1953-56 – okres rozkwitu Klubu Grotołazów, działalność w J. Zimnej (pokonano Syfon Zwolińskich w trakcie nurkowania). W 1954 roku zaczęto stosować kaski, czołówki, telefon przewodowy (w Zimnej), maszty duraluminiowe. Pod koniec tego okresu zaczęto używać lekkich drabinek i „małp”. Nawiązano kontakty z zagranicą.

 

1940 rok – Koncern Du Pont opracował włókno nylonowe, początkowo tylko dla celów wojskowych. W Polsce liny nylonowe we wspinaczce pojawiły się dopiero w latach 60-tych stopniowo wypierając liny sizalowe.

W 1959 roku – zaczęto eksplorować Jaskinię Śnieżną używając kombinezonów wojskowych nieprzemakalnych.

W 1960 roku pojawiło się działanie na prusakach (włoskich) odbyło się wtedy przejście w Jaskini Ptasiej do Mostka Piratów. Pojawiły się też jumary, a w 1966 roku w czasie wyprawy do Gouffre Berger używano spitów.

W 1969 roku pojawiły się w Polsce rolki Petzl. Poza eksploracją Zimnej, działano wówczas w Miętusiej i Śnieżnej.
Śnieżna była wówczas szóstą pod względem głębokości jaskinią świata. Onyszkiewicz, Dzitowiecki, Mański to zespół który pierwszy osiągnął tzw. Syfon Końcowy.

Tendencja do działania w stylu sportowym (J. śmiałek), zaczęto mierzyć czasy przejścia poszczególnych jaskiń.

W 1966 roku odkrycie Jaskini Nad Kotlinami, zakończone połączeniem z Śnieżną. System Wielkiej Śnieżnej wskoczył  na 6 miejsce pod względem głębokości na świecie. Przejście sportowe całego systemu pod kierownictwem J. Baryły (około 50 godzin).

Lata 1968/69 wyjście wspinaczkowe ze Śnieżnej (131 godzin, Uchmański).
Odkrycie i eksploracja Bańdziocha; próba nurkowania na dnie Śnieżnej.

Lata 70-te, przełom związany ze sprzętem jaskiniowym, zmierzch drabinek i przejście do chodzenia na przyrządach zaciskowych. Technika wychodzenia po linie na jumarach, a po wprowadzeniu przyrządu dresslera w połowie lat 60-tych – popularyzacja sprzętów zaciskowych.

1963 rok – Marbach kombinezon PCV; czołówka typu mix.

1970 rok pojawienie się shunt’ów,

W 1971 roku opracowano metodę DED.

W 1978 roku pojawiła się lina statyczna, później dynastat.

Olbrzymi postęp eksploracji Bańdziocha i Jaskini za Siedmiu Progami, także Śnieżnej.

Józef Frączek, Nowina Noiszewski pierwsi eksploratorzy Jaskini Śnieżnej.

W 1963 roku po raz pierwszy pokonano Śnieżną na lekko, w stylu sportowym (Onyszkiewicz, Uchmański); Nad Kotliny-Śnieżna (Baryła); Śnieżna (K. Dudziński); Ptasia (Lasoń, Radecki).

Szczyt taternictwa jaskiniowego w Polsce przypada na przełom lat 70-tych i 80-tych.

Najważniejsze daty związane z rozwojem sprzętu i technik

  • ok. 1743-1748 – Johannes A. Nagel jako pierwszy zjechał na linie na głębokość 45 metrów w jaskini Pivka
  • 1888 – Alfred Martel używa kasku górniczego, przypuszczalnie skórzanego, podczas eksploracji w jaskini Bramabiau. W tej jaskini składa łódź z nieprzemakalnego płótna (prod. Osgood w Creek River w USA, sprowadzona za 247 franków w złocie)
  • ok. 1925 – Robert de Jolly konstruuje lekką drabinkę
  • 1927 – Alfred Martel używa karbidówki w jaskini
  • 1931 – Karl Prusik wprowadza do wspinania węzeł swojego imienia
  • 1932 – Henri Brenot tworzy małpa-łamacz
  • 1933 – pływaki do pokonania jeziorek – bracia Zwolińscy (spodnie gumowe + pływaki – idea analogiczna jak późniejsze pontoniery), wykonane dzięki Wydziałowi Balonowemu z Departamentu Aeronautyki
  • lata 30-te XX wieku – wyciąg (kołowrót); w 1934 Maks Cosyns jako pierwszy używa go w jaskini Heyle w Pirenejach
  • lata 30-te XX wieku czołówka elektryczna, we Francji Norbert Casteret w 1935 roku
  • lata 30-te XX wieku – łódź pneumatyczna
  • 1941 maszt – Pierre Chevalier używa do w jaskini Dent de Crolles
  • 1950 czołówki – Klub Grotołazów
  • 1952 Klub Grotołazów używa dingi lotniczej oraz prusików w Studni w Dziurawem
  • 1953 w jaskini Zimnej Klub Grotołazów używa kombinezonu nurka klasycznego
  • 1954 – schron biwakowy (chatka), telefon, kaski – Klub Grotołazów
  • 1955 – Klub Grotołazów używa małpy-łamańce
  • 1956 – pomysły racjonalizatorskie: płaszcz nieprzemakalny pod kombinezon (Baryła, Piskorski), impregnowane trampki i kombinezony oraz czołówki na kaskach górniczych (grotołazi bielscy)
  • 1956 – sprzęt do nurkowania swobodnego – Speleoklub Warszawski w Marwoju

Szkoły speleologii:

Szkoła europejska – oparta o technikę odcinkową i zestaw sprzętu, przy pomocy którego się działa obecnie. Odłamem jest szkoła an-gielska, ze względu na charakter jaskiń.

Szkoła amerykańska – szybkie pokonywanie pionów przy pomocy dżipsów ale bez używania techniki odcinkowej.

Szkoła radziecka – w latach 60-tych używano jeszcze ciężkich drabin ze szczeblami drewnianymi. Poruszano się na podwójnych linach, ale kiepskiej jakości – rybackiej (rybołowna wieriowka). Wprowadzono liny stalowe jako autoasekurację. Rolki z drewnianymi kółkami.

Kolejne rekordy głębokości:

  • – 603m, Dent de Crolles (1947 rok)
  • – 689m, PSM (1953 rok)
  • – 903m, Gouffre Berger (1954 rok)
  • – 1122m, Gouffre Berger (1956 rok Kazimierz Kowalski w jednym z zespołów)
  • – 1135m, Gouffre Berger (1963)
  • – 1358m, Gouffre Jean Bernard (1979)
  • – 1602m, Gouffre Jean Bernard (1989)
  • – 1632 m, Lamprechtsofen (1999)
  • – 1626 m, Gouffre Mirolda (2003)
  • – 2191 m, Wronia (Krubera) (2007)
  • – 2212 m, Wierowkina (2017)

W najgłębszych wówczas jaskiniach PSM i Gouffre Berger używano lekkich drabinek jaskiniowych i wyciągów. Przełom nastąpił dopiero w czasie eksploracji jaskini Gouffre Jean Bernard, gdzie używano już przyrządów zaciskowych.

Wybitne osoby:

  • Alfred Martel (1859-1938): jaskinie Francji (Bramabiau, Padirac), Anglii, Irlandii, USA, Kaukazu, Peloponezu, Majorki. Ważne publikacje – „Les Abimes”, „La France ignoree”, „La speleologie ou scence des cavernes”. Założył Francuskie Towarzystwo Speleologiczne. Uznany za pierwszego speleologa, inicjatora praw ochrony środowiska jaskiniowego.
  • Jan Gwalbert Pawlikowski – organizował pierwsze wyprawy poszukiwawcze jaskiń, przy pomocy Macieja Sieczki, swego ulubionego przewodnika. Organizował badania jaskiń, pierwsze pomiary jaskini Raptawickiej, penetrował jaskinię Mylną. 1879 rok – użył po raz pierwszy liny do badania Awenu w Ratuszu, co uznaje się za początek taternictwa jaskiniowego.
  • Mariusz Zaruski – jeden z ważniejszych taterników, w jaskiniach działał przez kilka lat 1907-1913 roku, przeniósł do badania jaskiń sprzęt używany w taternictwie (czekan, liny, haki). W 1907 roku wyeksplorował jaskinię Juhaską w Giewoncie. W czasie poszukiwań Aldony w Czerwonych Wierchach zjechał na linie 45 m do jaskini Rozpadłej (dzisiejsza Słowacja). Eksplorował jaskinię Magurską (1907 rok). 1913 – eksploracja Kasprowej Niżniej.
  • Robert de Joly – francuski speleolog zreformował kwestię sprzętu – skonstruował lekką drabinkę jaskiniową, metalową.
  • Max Cosyns – w latach 30 tych skonstruował wyciągarkę służącą do opuszczania ludzi do jaskiń.
  • Pierre Chevalier – eksplorował jaskinię Dent de Crolles przy pomocy masztów.
  • Janusz Śmiałek – lata 60, 70 najlepsze lata działania; organizowanie wypraw zagranicznych, wprowadzanie nowych technik. Eksploracja wspinaczkowa Krakowskich Kominów w Śnieżnej, walka o połączenie jaskini Nad Kotlinami ze Śnieżną, eksploracja jaskini Nad Dachem. Przejście trawersu w systemie PSM, gdzie przy pomocy tunelu pokonano jaskinię. Eksploracja Lamprechtsofen.
  • Andrzej Ciszewski – działalność organizacyjna, eksploracja Czarnej, Ptasiej,  Bańdziocha, Za Siedmiu Progami, Koziej, Śnieżnej. Pokonanie jaskini Ptasiej w 1 godz. 33min, co przyczyniło się do wprowadzenia techniki odcinkowej w Polsce.

Zestawienie opracowane na podstawie notatek z wykładu Rafała Kardasia podczas kursu instruktora taternictwa jaskiniowego Polskiego Związku Alpinizmu.